kutubhona

ҳақиқатдан уруш ҳолатида бўладими ёки ҳукман уруш ҳолатидами, бунинг фарқи йўқ – бу иш оятнинг умумийлигидан мустасно қилинади. Чунки жосуслик ҳаромлигини хослаб келган, яъни фақат мусулмонлар билан зиммийлар ортидан жосуслик қилиш ҳаром эканлигини айтган ҳадислар келган. Аммо уруш ҳолатидаги кофирлар ортидан жосуслик қилиш мусулмонлар учун жоиздир, халифага, яъни давлатга эса вожибдир. Ибн Ҳишом «Сийрат»ида шундай воқеанинг зикри келган. Набий с.а.в. Абдуллоҳ ибн Жаҳшни ва у билан бирга муҳожирлардан саккиз кишини юбориб унга бир мактуб ёзиб бердилар. Бу мактубни фақат икки кун йўл юрганидан кейин очиб ўқишни, унда буюрилган нарсаларни бажаришни ва ҳамроҳларидан ҳеч кимни бунга мажбур қилмасликни буюрдилар. Абдуллоҳ ибн Жаҳш икки кун йўл юргач мактубни очиб ўқиди. Унда қуйидагилар ёзилган эди:

«إذَا نَظَرْتَ فِي كِتَابِي هَذَا فَامْضِ حَتّى تَنْزِلَ نَخْلَةَ بَيْنَ مَكّةَ وَالطّائِفِ، فَتَرَصَّدْ بِهَا قُرَيْشًا، وَتَعَلَّمْ لَنَا مِنْ أَخْبَارِهِمْ»

«Мактубимни очиб ўқиган пайтингда то Макка билан Тоиф ўртасидаги Наҳла деган жойга етиб боргунингча юришда давом эт. Ўша ерда Қурайшни пойлаб, уларнинг хабарларини бизга билиб кел». Демак мактубда Росулуллоҳ с.а.в. Абдуллоҳ ибн Жаҳшга Қурайш ортидан жосуслик қилишни ва унинг хабарларини билиб келишни буюрмоқдалар. Лекин Пайғамбаримиз с.а.в. унинг ҳамроҳларининг бориш ёки бормасликларини ўзларининг ихтиёрларига қўйдилар. Аммо Абдуллоҳ ибн Жаҳшнинг ўзига боришни қатъий буюрдилар. Демак Росулуллоҳ с.а.в. ҳаммадан жосуслик қилишни талаб қилган бўладилар. Лекин Пайғамбаримиз буни Абдуллоҳга қатъий буюрган бўлсалар, қолганларни ўз ихтиёрларига қўйдилар. Бу эса талаб жамоат амирига нисбатан қатъий талаб эканига, у билан бирга бўлган бошқаларга нисбатан қатъий бўлмаган талаб эканига далилдир. Демак бу мусулмонларнинг душман ортидан пойлаб, жосуслик қилишлари ҳаром эмас, жоиз эканига, давлатга эса вожиб эканига далил бўлди. Душман ортидан пойлаб, жосуслик қилиш мусулмонлар армияси учун зарур бўлган ишлардан бири бўлгани боис демак армиянинг урушга тайёргарлик кўриши ўзининг жосуслик хизмати (контрразведкаси) бўлмасдан туриб тамомига етмайди. Шунинг учун армияда жосуслик хизматининг мавжуд